Karwia na starych mapach
Zobacz jak wyglądała Karwia i jej okolice na przestrzeni wieków - zapraszamy do oglądania wybranych fragmentów map z m. in. Kolekcji Map Historycznych Davida Rumsey'a. Aby obejrzeć wybraną mapę wystarczy kliknąć w konkretny rok na osi czasu powyżej. Natomiast w linku na samym dole tego tekstu, można zobaczyć imponującą kolekcję map Davida Rumsey'a (wraz z ich skanami w wysokiej rozdzielczości) a w niej pokaźną kolekcję map ziem polskich. To doskonała okazja aby przypomnieć sobie (między innymi) historię naszego kraju.
Warto wiedzieć, że Karwia i Kaszuby były przez całe wieki terenem pogranicznym i zależnie od aktualnej sytuacji politycznej, były bądź pod panowaniem polskim, bądź stanowiły część państwa pruskiego. Widać to też na prezentowanych mapach - od stuleci granica pomiędzy Prusami a Polską dochodziła do pólnocnego brzegu Jeziora Żarnowieckiego i biegnąc wzdłuż ujścia rzeki Piaśnicy dochodziła do Bałtyku. Oglądając te mapy warto również zwrócić uwagę na słowiańską historię tych ziem - wskazują na to zniemczone nazwy wielu miejscowości na mapach pruskich, nawet tych najstarszych.
Zachęcamy również do małej zabawy w identyfikację miejsc opisanych na tych mapach - Czy wiecie JAK nazywają się one obecnie?
Mapy - źródło (link): Kolekcja Map Historycznych Davida Rumsey'a - polecamy ten znakomity zbiór starych map!
Mapa z roku 1660
To mapa pochodząca z archiwów pruskich stąd też opisy w języku niemieckim.
A JAK obecnie nazywają się zaznaczone miejsca? Jedno z nich to Żarnowiec - miejsce z wyjątkową historią. Warto zwiedzić tam późnogotycki kościół Zwiastowania Pana (XIV-XV w., XVII w., remontowany w XIX i XX w.) z bogatym skarbcem, w którym znajduje się cenny zespół haftów liturgicznych (XVII-XVIII w.), liczne rzeźby, przedmioty liturgiczne i rękopisy (XV w., XVII w., XVIII w.). Kościół otoczony jest jednym z najstarszych na Pomorzu czynnych do dziś cmentarzy, datowanym na XVII, a nawet XVI wiek. Wśród innych najstarszych zabytków jest klasztor (XIV-XV w.), tzw. opactwo – Dom Kamienny (1409 r.), z pozostałościami muru klasztornego (XVI w.).
Więcej ciekawych informacji o Żarnowcu można przeczytać na Wikipedii - polecamy.
Mapa z roku 1680
To mapa pochodząca z archiwów pruskich stąd też opisy w języku niemieckim. Wyraźnie wyróżniony jest Żarnowiec - miejsce z wyjątkową historią. Warto zwiedzić tam późnogotycki kościół Zwiastowania Pana (XIV-XV w., XVII w., remontowany w XIX i XX w.) z bogatym skarbcem, w którym znajduje się cenny zespół haftów liturgicznych (XVII-XVIII w.), liczne rzeźby, przedmioty liturgiczne i rękopisy (XV w., XVII w., XVIII w.). Kościół otoczony jest jednym z najstarszych na Pomorzu czynnych do dziś cmentarzy, datowanym na XVII, a nawet XVI wiek. Wśród innych najstarszych zabytków jest klasztor (XIV-XV w.), tzw. opactwo – Dom Kamienny (1409 r.), z pozostałościami muru klasztornego (XVI w.).
Więcej ciekawych informacji o Żarnowcu można przeczytać na Wikipedii - polecamy.
Mapa z roku 1747
Warto zwrócić uwagę na dobrze rozwiniętą linię brzegową i liczne zatoki (obecnie jeziora) połączone z morzem. Np. według tej mapy, jezioro Żarnowieckie było pierwotnie zatoką albo szerokim ujściem do morza rzeki Piaśnicy. Podobnie zatoką morską były okolice Karwieńskich Błot i Ostrowa. A tak przy okazji - jak obecnie nazywa się Lawenburg?
Cz wiesz, że 6 września 1764 miała miejsce elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego? Ta mapa powstała wcześniej - w 1747 roku.
Mapa z roku1751
Wyraźnie zaznaczona jest linia graniczna między Prusami a Królestwem Polskim. Jezioro Żarnowieckie jest po prostu zatoką i jednocześnie ujściem Piaśnicy do morza.
14 lat po stworzeniu tej mapy, 19 listopada 1765 – otwarto Teatr Narodowy w Warszawie.
Mapa z roku 1763
Jezioro Żarnowieckie jest nadal zatoką morską. Zwracają uwagę zniemczone polskie nazwy miejscowości. Warto też zwrócić uwagę na wygląd obecnego pólwyspu Helskiego.
W tym samym roku w którym powstała ta mapa, 5 października 1763 – zmarł August III Sas. Rok później na tronie polskim zasiadł Stanisław August Poniatowski (wybrany w drodze wolnej elekcji).
Mapa z roku 1775
Prawdopodobnie wskutek silnych sztormów, półwysep Helski mocno ucierpiał i widoczny jest jako łańcuch wysepek. Na mapie zaznaczono dwa ciekawe miejsca które już wówczas były zrujnowane - Uladislausburg i Casimir Schanze.
Ciekawe czy były one kiedykolwiek poszukiwane przez archeologów?
Mapa z roku 1794
Ta mapa powstała w Anglii na podstawie map pruskich. Jezioro Żarnowieckie oddzielone od morza. Na Rozewiu jest już zaznaczona działająca latarnia morska. Półwysep Helski nadal niepodobny do tego który znamy obecnie. Kasimirs Schans(z) - ruiny twierdzy Kazimierza?
Mapa z roku 1795
Jezioro Żarnowieckie jest już jeziorem a nie zatoką. Od Karwieńskich Błot po Ostrowo widać jezioro które pierwotnie było morską zatoką. Archipelag Helski jest nadal widoczny - widać również nieistniejącą miejscowość Kasimirs Schanz czyli Twierdza Kazimierza (?)
Mapa z roku 1796
To najstarsza mapa w naszym zbiorze pokazująca dokładnie Karwię i Ostrowo. Warto zwrócić uwagę na istnienie już w tym czasie Karwieńskich Błot.
Karwieńskie Błota - założyli i zagospodarowali te torfowiska osadnicy holenderscy obecni tutaj od roku 1599 z nadania starosty Jana Wejhera. Ślady po nich to widoczne do dziś dzieło ich rąk - rozległa i wciąż działająca sieć irygacyjna (pokazana na tej mapie), zaś ich doczesne szczątki można odnaleźć na starym cmentarzu w skrajnej, zachodniej części Karwieńskich Błot.
Mapa z roku 1799
To kolejna mapa wydana w Anglii bazująca na mapach pruskich - stąd dominują niemieckojęzyczne nazwy miejscowości. Latarnia na Rozewiu została zaznaczona. Zwraca uwagę wyróżniona Białogóra - istniejąca dzisiaj praktycznie jako wieś. A półwysep Helski nadal poprzerywany...
Dwa lata przed wydaniem tej mapy – Jan Henryk Dąbrowski utworzył Legiony Polskie (9 stycznia 1797).
Mapa z roku 1806
Karwieńskie Błota widoczne już w całej okazałości. No ale to efekt mozolnej pracy osadników holenderskich obecnych tutaj od roku 1599 z nadania starosty Jana Wejhera. Natomiast sama Karwia to zaledwie kilka kominów. Z okazałego jeziora rozciągającego się od Karwieńskich Błot po Ostrowo zostało już niewielkie jeziorko koło Ostrowa...
W tym samym roku w którym wydano tę mapę, 28 listopada 1806 – wojska napoleońskie przybyły do Warszawy. Rok później powstało Księstwo Warszawskie.
Mapa z roku 1820
Niezbyt dokładna mapa ze zbiorów pruskich ale pokazująca poważne niemieckie wysiłki w kierunku zniemczenia tych okolic. Taka jest niestety dola (i niedola) mieszkańców pogranicza.
Dwa lata po wydaniu tej mapy, w Wilnie ukazały się Ballady i romanse Adama Mickiewicza (1822)
Mapa z roku 1847
Zakratkowany obszar poniżej Karwii to oczywiście Karwieńskie Błota. Mapa jest pruska co widać w konsekwentnym stosowaniu niemieckich nazw miejscowości mimo że leżą po dwóch stronach granicy.
Natomiast dwa lata przed wydaniem tej mapy - 15 czerwca 1845 roku otworzono pierwszy odcinek Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.
Mapa z roku 1855
Jedyny ślad po Karwi na tej mapie to zaznaczony rzędem kropek obszar Karwieńskich Błot. Zaznaczono kurczące się jezioro koło Ostrowa.
Rok wcześniej rozpoczęła się era ropy naftowej - w 1854 roku Ignacy Łukasiewicz zbudował pierwszy szyb naftowy w Bóbrce koło Krosna.
Mapa z roku 1852
Zakratkowany obszar poniżej Karwii to oczywiście Karwieńskie Błota. Mapa jest pruska co widać w konsekwentnym stosowaniu niemieckich nazw miejscowości mimo że leżą po dwóch stronach granicy.
Natomiast dwa lata przed wydaniem tej mapy - 15 czerwca 1845 roku otworzono pierwszy odcinek Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.
Mapa z roku 1857
Mapa jest pochodzenia pruskiego - widać to w niemieckich nazwach miejscowości. Granica państwowa konsekwentnie utrzymuje się na linii rzeki Piaśnicy.
W tym samym roku - 1 października 1857 – w Warszawie otwarto Akademię Medyczno-Chirurgiczną.
Mapa z roku 1875
Karwieńskie Błota widoczne w całej okazałości. Pomiędzy Karwią a Ostrowem widać również zabudowania Schule zu Ostrau (czerwony prostokąt) o której piszemy powyżej w notce O nas. Dziś w tym miejscu nie widać żadnego śladu po jej zabudowaniach (prawdopodobnie pozostały jedynie fundamenty). A czerwona kropka to nasza lokalizacja. Zaznaczono istniejące jeszcze wówczas dwa jeziora w Ostrowie (stanowiące niegdyś zatokę morską).
Warto wiedzieć, że trzy lata później - w 1878, Jan Matejko namalował Bitwę pod Grunwaldem.
Mapa z roku 1899
Niezbyt dokładna mapa pruska co widać po niemieckich nazwach miejscowości. Na półwyspie Helskim po raz kolejny pojawia się miejscowość Ceynowa. Warto wiedzieć, że Ceynowa to również stare kaszubskie nazwisko - prawdopodobnie więc miejscowość tą założyl gospodarz o tym nazwisku.
Trzy lata wczesniej w 1896 roku – ukazała się powieść Quo vadis Henryka Sienkiewicza
Mapa z roku 1905
Mapa pruska - wszystkie nazwy miejscowości po niemiecku mimo że część z nich leży po drugiej, polskiej stronie granicy. Rozróżniono Karwieńskie Błota i Karwię jako oddzielne miejscowości. Pokazano linię kolejową wiodącą z Redy przez Puck do Krokowej (istnieje już tylko częściowo - u schyłku PRL'u zlikwidowano odcinek Puck - Krokowa).
W tym samym roku 1905 – Henryk Sienkiewicz otrzymał Nagrodę Nobla za Quo vadis
Mapa z roku 1925
Istnieje już odrodzone Państwo Polskie natomiast mapa jest niemiecka - widać to w konsekwentnie stosowanym nazewnictwie miejscowości po widocznych wyraźnie dwóch stronach granicy. Wyróżniono wyraźnie Karwię i Karwieńskie Błota. Miejscowość Ostrowo - wg autorów mapy nie istnieje. Wyraźnie widać, że linia kolejowa wiodąca z Pucka do Krokowej dociera również do Żarnowca (do dzisiaj pozostały jedynie jej ślady).
W tym samym roku - 1 lutego 1925 – odbyła się pierwsza transmisja programu Polskiego Radia.
Mapa z roku 1928
Odrodzone Państwo Polskie już istnieje ale mapa jest ponownie niemiecka. Jest to nasza najbardziej ulubiona mapa - pokazuje bowiem szczegółowo jak wyglądała najbliższa okolica blisko 100 lat temu. Z dawnej zatoki morskiej w okolicy Ostrowa pozostały jedynie dwa coraz mniejsze jeziora. Ta mapa pokazuje świat który już nie istnieje - pozostały po nim już tylko nieliczne ślady. Czerwony prostokąt to lokalizacja dawnej szkoły o której piszemy w notce O nas. Na kolejnej mapie nie ma już po niej śladu. Natomiast czerwona kropka to nasza lokalizacja.
Jak odwiedzicie nas Państwo w Karwii - dowiecie się od nas dużo więcej o przeszłości tego miejsca - bo to nasza mała ojczyzna.
Mapa z roku 1934
Karwia i Ostrowo na polskiej, sztabowej mapie wojskowej z 1934 roku - widać szczegółowo jak wyglądała najbliższa okolica Karwi blisko 90 lat temu. Widać np. nieistniejące już zabudowania pomiędzy główną zabudową Karwieńskich Błot a nadmorskim lasem. Co ciekawe, po raz pierwszy na mapach pojawia się Jastrzębia Góra - nie bez powodu, bo rzeczywiście ta miejscowość powstała dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Więcej o jej historii - TUTAJ.
Ciekawostką również jest już nieistniejące jezioro Ostrowo na północ od Ostrowa (po prawej strony drogi dojazdowej z Jastrzębiej Góry).
Mapa z roku 1935
To polska sztabowa mapa wojskowa z 1935 roku. Na mapie wciąż widoczne jest jeszcze Jezioro Ostrowo (po prawej stronie drogi dojazdowej od Jastrzębiej Góry, obecnie już nieistniejące). Warto zwrócić też uwagę na posterunek Straży Granicznej zlokalizowany na wydmie na zachód od Karwii. Proponujemy wycieczkę w to miejsce i próbę odszukania jakichkolwiek śladów po tym posterunku - nie jest to łatwe ale mimo lat i wojny, pewne ślady się zachowały.
Robi wrażenie dynamicznie rozwijająca się Jastrzębia Góra - jest tutaj już znacznie większa od Karwii a powstała zaledwie 15 lat wcześniej od daty wydania tej mapy...
Mapa z roku 1974
To już ostatnia w tej galerii tradycyjna (jeszcze papierowa) ale współczesna mapa Karwi - pokazuje szczegółowo jak wyglądała nasza najbliższa okolica blisko 50 lat temu. Tak wyglądało to miejsce w czasach PRL'u - warto zwrócić uwagę jak bardzo rozrosła się Karwia w ciągu tych lat. No i skończyła się (chyba) era map papierowych. Teraz już korzystamy głównie z map cyfrowych jak np. ta od Google'a powyżej...
Zapraszamy do Karwii nie tylko latem ale również po sezonie letnich urlopów - oferujemy ciszę i spokój a także wiele ciekawych, historycznych miejsc do zwiedzania.